1958-1961નો ચીનનો દુષ્કાળ વિશ્વના ઇતિહાસમાં સૌથી ખરાબ રેકોર્ડ હતો. આ દુષ્કાળમાં લગભગ ત્રણ કરોડ લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. તે દિવસો દરમિયાન, ભારતની આર્થિક સ્થિતિ ચીન કરતા વધારે સારી નહોતી. છતાં ભારતને ચીન જે પ્રકારનું હતું તેનો દુષ્કાળ નહોતો. અર્થશાસ્ત્રીઓ વિચારે છે
કે આ બંને દેશોમાં વિવિધ સરકારી નીતિઓનું પરિણામ હતું. ભારતમાં લોકશાહીના અસ્તિત્વને કારણે ભારત સરકાર ખોરાકની અછતને એવી રીતે પ્રતિક્રિયા આપી હતી કે ચીની સરકારે ન કર્યું. તેઓ નિર્દેશ કરે છે કે સ્વતંત્ર અને લોકશાહી દેશમાં ક્યારેય મોટા પાયે દુષ્કાળ થયો નથી. જો ચીને પણ બહુપક્ષી ચૂંટણી, વિરોધી પક્ષ અને સરકારની ટીકા કરવા માટે પ્રેસ ન હોત, તો ઘણા લોકો દુષ્કાળમાં મૃત્યુ પામ્યા ન હોય. આ ઉદાહરણ લોકશાહીને સરકારનું શ્રેષ્ઠ સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે તે એક કારણ બહાર લાવે છે. લોકોની જરૂરિયાતોનો જવાબ આપવા માટે સરકારના અન્ય પ્રકાર કરતાં લોકશાહી વધુ સારી છે. બિન-લોકશાહી સરકાર લોકોની જરૂરિયાતોનો જવાબ આપી શકે છે, પરંતુ તે બધા શાસન કરનારા લોકોની ઇચ્છા પર આધારિત છે. જો શાસકો ઇચ્છતા નથી, તો તેઓએ લોકોની ઇચ્છા અનુસાર કાર્ય કરવાની જરૂર નથી. લોકશાહીએ જરૂરી છે કે શાસકોએ લોકોની જરૂરિયાતોમાં ભાગ લેવો પડે. લોકશાહી સરકાર વધુ સારી સરકાર છે કારણ કે તે સરકારનું વધુ જવાબદાર સ્વરૂપ છે.
લોકશાહીએ કોઈપણ બિન-લોકશાહી સરકાર કરતા વધુ સારા નિર્ણયો લેવા જોઈએ તેવું બીજું કારણ છે. લોકશાહી પરામર્શ અને ચર્ચા પર આધારિત છે. લોકશાહી નિર્ણયમાં હંમેશાં ઘણી વ્યક્તિઓ, ચર્ચાઓ અને મીટિંગ્સ શામેલ હોય છે. જ્યારે સંખ્યાબંધ લોકો માથું એક સાથે રાખે છે, ત્યારે તેઓ કોઈપણ નિર્ણયમાં શક્ય ભૂલો દર્શાવવા માટે સક્ષમ છે. આ સમય લે છે. પરંતુ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો પર સમય કા to વામાં મોટો ફાયદો છે. આ ફોલ્લીઓ અથવા બેજવાબદાર નિર્ણયોની સંભાવનાને ઘટાડે છે. આમ લોકશાહી નિર્ણય લેવાની ગુણવત્તામાં સુધારો કરે છે.
આ ત્રીજી દલીલથી સંબંધિત છે. લોકશાહી તફાવતો અને તકરારનો સામનો કરવાની એક પદ્ધતિ પ્રદાન કરે છે. કોઈપણ સમાજમાં લોકો મંતવ્યો અને હિતોના તફાવત માટે બંધાયેલા હોય છે. આ તફાવતો આપણા જેવા દેશમાં ખાસ કરીને તીવ્ર હોય છે જેમાં એક સુંદર સામાજિક વિવિધતા હોય છે. લોકો જુદા જુદા પ્રદેશોના છે, વિવિધ ભાષાઓ બોલે છે, વિવિધ ધર્મોનો અભ્યાસ કરે છે અને વિવિધ જાતિઓ ધરાવે છે. તેઓ વિશ્વને ખૂબ જ અલગ રીતે જુએ છે અને વિવિધ પસંદગીઓ ધરાવે છે. એક જૂથની પસંદગીઓ અન્ય જૂથોની સાથે અથડાઇ શકે છે. આપણે આવા સંઘર્ષને કેવી રીતે હલ કરી શકીએ? સંઘર્ષ નિર્દય શક્તિ દ્વારા હલ કરી શકાય છે. જે પણ જૂથ વધુ શક્તિશાળી છે તે તેના નિયમોનું નિર્દેશન કરશે અને અન્યને તે સ્વીકારવું પડશે. પરંતુ તે રોષ અને દુ: ખ તરફ દોરી જશે. વિવિધ જૂથો આવી રીતે લાંબા સમય સુધી સાથે રહી શકશે નહીં. લોકશાહી આ સમસ્યાનું એકમાત્ર શાંતિપૂર્ણ સમાધાન પૂરું પાડે છે. લોકશાહીમાં, કોઈ પણ કાયમી વિજેતા નથી. કોઈ પણ કાયમી ગુમાવનાર નથી. જુદા જુદા જૂથો શાંતિપૂર્ણ રીતે એક બીજા સાથે જીવી શકે છે. ભારત જેવા વૈવિધ્યસભર દેશમાં, લોકશાહી આપણા દેશને સાથે રાખે છે.
આ ત્રણ દલીલો સરકાર અને સામાજિક જીવનની ગુણવત્તા પર લોકશાહીની અસરો વિશે હતી. પરંતુ લોકશાહી માટે સૌથી મજબૂત દલીલ સરકારને લોકશાહી શું કરે છે તે વિશે નથી. તે નાગરિકો માટે લોકશાહી શું કરે છે તે વિશે છે. જો લોકશાહી વધુ સારા નિર્ણયો અને જવાબદાર સરકાર લાવશે નહીં, તો પણ તે સરકારના અન્ય સ્વરૂપો કરતા વધુ સારી છે. લોકશાહી નાગરિકોની ગૌરવ વધારે છે. જેમ આપણે ઉપર ચર્ચા કરી છે, લોકશાહી રાજકીય સમાનતાના સિદ્ધાંત પર આધારિત છે, તે માન્યતા પર છે કે સૌથી ગરીબ અને ઓછામાં ઓછા શિક્ષિત ધનિક અને શિક્ષિત સમાન સ્થિતિ ધરાવે છે. લોકો શાસકના વિષયો નથી, તેઓ પોતે શાસકો છે. જ્યારે તેઓ ભૂલો કરે છે, ત્યારે પણ તેઓ તેમના વર્તન માટે જવાબદાર છે.
છેવટે, લોકશાહી સરકારના અન્ય સ્વરૂપો કરતાં વધુ સારી છે કારણ કે તે આપણને તેની પોતાની ભૂલો સુધારવા દે છે. આપણે ઉપર જોયું તેમ, કોઈ ગેરેંટી નથી કે લોકશાહીમાં ભૂલો કરી શકાતી નથી. સરકારનું કોઈ સ્વરૂપ તેની બાંયધરી આપી શકશે નહીં. લોકશાહીમાં ફાયદો એ છે કે આવી ભૂલો લાંબા સમય સુધી છુપાવી શકાતી નથી. આ ભૂલો પર જાહેર ચર્ચા માટે જગ્યા છે. અને સુધારણા માટે એક જગ્યા છે. ક્યાં તો શાસકોએ તેમના નિર્ણયો બદલવા પડશે, અથવા શાસકો બદલી શકાય છે. આ બિન-લોકશાહી સરકારમાં થઈ શકતું નથી.
ચાલો તેનો સરવાળો કરીએ. લોકશાહી આપણને બધું મેળવી શકતું નથી અને તે બધી સમસ્યાઓનું સમાધાન નથી. પરંતુ તે આપણે જાણીએ છીએ તે કોઈપણ અન્ય વિકલ્પ કરતાં સ્પષ્ટ રીતે વધુ સારું છે. તે સારા નિર્ણયની વધુ સારી તકો આપે છે, તે લોકોની પોતાની ઇચ્છાઓનો આદર કરે છે અને વિવિધ પ્રકારના લોકોને સાથે રહેવાની મંજૂરી આપે છે. જ્યારે તે આમાંની કેટલીક વસ્તુઓ કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે, ત્યારે તે તેની ભૂલોને સુધારવાની રીતને મંજૂરી આપે છે અને બધા નાગરિકોને વધુ ગૌરવ આપે છે. તેથી જ લોકશાહીને સરકારનું શ્રેષ્ઠ સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે.
Language: Gujarati