1772 yilda kompaniya vakili Genri Patullo hind to’qimachilikiga bo’lgan talabni hech qachon kamaytira olmaydi, chunki boshqa millat bir xil sifatli mahsulot ishlab chiqarmaganligi sababli. XIX asrning boshida biz Hindistondan to’qimachilik eksportining uzoq pasayishining boshlanishini ko’rmoqdamiz. 1811-12 qismlarda Hindistonning eksportining 33 foizini tashkil etdi; 1850-51 yilga kelib bu 3 foizdan ko’p bo’lmagan.
Nega bunday bo’ldi? Uning oqibatlari nima edi?
Angliyada ishlab chiqilgan paxta sanoatida sanoat guruhlari boshqa mamlakatlardan import haqida qayg’urishni boshladilar. Ular “Manchester” mahsulotlari Britaniyada “Britaniyada” Britaniyada biron bir raqobat duchor bo’lmasdan, buyuk Britaniyada import maqsadlariga yo’l qo’ymaslik uchun hukumatni bosimlashtirdilar. Shu bilan birga, sanoatchilar Sharqiy Hindiston kompaniyasini Angliya mahsulotlarini hind bozorlarida sotishga ko’ndirdilar. O’n to’qqizinchi asrning boshlarida ingliz paxta mahsulotlari eksporti keskin o’sdi. XIII asr oxirida Hindistonga paxta tovarlari import qilinmadi. Ammo 1850 yilga kelib paxta tovarlari hind importining qiymati 31 foizdan oshdi; Va 1870 yillarga kelib bu ko’rsatkich 50 foizni tashkil etdi.
Shu bilan birga, Hindistondagi paxta to’quvchilar ikki muammoga duch kelishdi: ularning eksport bozori qulab tushdi va mahalliy bozorda “Manchester Imsaydlari” ni qo’llab-quvvatlamoqda. Kam ta’minlangan mashinalar tomonidan ishlab chiqarilgan, import qilingan paxta tovarlari juda arzon edi, bu to’quvchilar ular bilan osonlikcha raqobatlasha olmagan. 1850 yillarga kelib Hindiston to’quvi mintaqalaridan xabarlarga ko’ra, pasayish va vayronagarchilik haqidagi xabarlar.
1860 yillarga kelib to’quvchilar yangi muammoga duch kelishdi. Ular sifatli paxta etishtirishni ta’minlay olmadilar. Amerikalik
Fuqarolar urushi boshlandi va AQShdan paxta etkazib berildi, Britaniya Hindistonga yuzlandi. Hindistonning paxta eksporti sifatida paxta paxta xom ashyosi o’sdi. Hindistondagi to’quvchilar oziq-ovqatlarni ochishdi va o’ta narxlarda paxtani paxtani sotib olishga majbur bo’ldilar. Bunda vaziyat to’lay olmadi.
XIX asr oxiriga kelib, to’quvchilar va boshqa hunarmandlar yana bir muammoga duch kelishdi. Hindistondagi fabrika ishlab chiqarishni boshladi, bozorni mashinalari bilan to’ldiradi. Qanday qilib to’quv sohalari, ehtimol omon qolish mumkin?
Language: Uzbek